|
Những nét hoa văn trên những bức văn bia thời nhà Lý còn sót lại đang được bảo vệ tại chùa cổ Sùng Nghiêm Diên Thánh làng Duy Tinh |
Có một ngôi làng mà nhà
nhà đều lấy “đức, nhân, nghĩa” để giữ gia phong. Dù cơ chế thị trường
có ùa vào thì người làng vẫn có cách dạy con cháu “miễn dịch” với cái
xấu. Đó là làng Duy Tinh xã Văn Lộc, huyện Hậu Lộc (Thanh Hoá). Nơi Lý Thường Kiệt chọn làm căn cứ
Về Văn Lộc, chúng tôi được tiếp chuyện với
cụ Nguyễn Văn Mậu, người làng Duy Tinh. Cụ Mậu năm nay 77 tuổi, nguyên
là Hiệu trưởng Trường THPT Hậu Lộc. Cụ Mậu là tác giả của nhiều bài
viết về ngôi làng cổ của địa phương. Cụ Mậu say sưa kể về truyền thống
của làng. Cụ nói: “Trên văn bia thời Lý còn sót lại có ghi rõ tên làng
Duy Tinh. Điều đó cho thấy làng đã có tên gọi cách đây hàng ngàn năm.
Thời nhà Lê, làng Duy Tinh là một hương của tỉnh Thanh Hoá”.
Làng Duy Tinh có 4 xóm: Tinh Anh, Tinh Hoa, Tinh Phú, Tinh Lộc. Chỉ
nghe mỗi cái tên gọi cũng đã thấy được tiềm ẩn của một nền văn hoá đẹp.
Làng Duy Tinh vốn là lỵ sở phủ Thanh Hoá suốt 2 triều đại Lý - Trần
(1009- 1400), lỵ sở phủ Hà Trung xưa và lỵ sở của huyện Hậu Lộc đến năm
1984.
Ấn tượng của khách thập phương
đến tìm hiểu về làng Duy Tinh là làng nằm ở vị thế đắc địa. Duy Tinh
hội tụ của 3 con song: sông Ấu, sông Trà, sông Lạch Trường nên cư dân
nơi đây có quan niệm “tụ thuỷ thì tụ nhân” với ý là có nước thì có
người. Cùng với 3 con sông lớn này, làng Duy Tinh còn có đường lớn chạy
qua trên địa phận của làng và có chợ Phủ họp tất cả các ngày trong
tháng nên dân làng rất thuận lợi trong giao thương, phát triển kinh tế-
văn hoá, xã hội.
Nhờ đó mà đời sống
dân làng Duy Tinh ngày một khấm khá đi lên. Điện lưới quốc gia vào tận
từng gia đình, đường giao thông nông thôn được bê tông hoá kiên cố,
trường học các cấp và trạm y tế được
đầu tưxây dựng khang trang. Thành tích đó ngoài sự hỗ trợ của cấp trên, phần
lớn là dân làng Duy Tinh đóng góp xây dựng, trong đó có một lượng tiền
từ con em của làng thành đạt làm ăn xa gửi về xây dựng quê hương. Làng
xóm văn minh, gia đình văn hoá, giờ đây làng Duy Tinh nhà nào cũng được
xây dựng khang trang, vườn tược một màu xanh của các loại hoa màu, rau,
quả...
Được cùng cụ Mậu dạo quanh
làng, nghe kể về truyền thống văn hoá của làng với những câu chuyện
lịch sử thời Lý thật là thú vị. Đứng bên cạnh ngôi chùa cổ của làng, cụ
Mậu trầm ngâm như nhớ về một cõi xa xăm: “Trong suốt 19 năm (1082-
1101) về trấn thủ tại tỉnh Thanh Hoá, Lý Thường Kiệt cũng đã chọn làng
Duy Tinh làm nơi xây dựng căn cứ quân sự với nhiều đồn bốt cho quân
lính luyện tập và trú ẩn. Thủ phủ của tỉnh Thanh Hoá lúc bấy giờ cũng
chính là làng Duy Tinh này. Khi trấn thủ Thanh Hoá, Lý Thường Kiệt chủ
yếu xây dựng đồn, luỹ phục vụ cho công tác quân sự. Hiện nay ở làng còn
di tích của đồn, luỹ mà Lý Thường Kiệt và binh lính xây dựng như Cồn
Trống, Cồn Chiêng, Khu Đồn. Khu Đồn nay là nơi trường THPT Hậu Lộc toạ
lạc”.
Theo như lời cụ Mậu thì Lý
Thường Kiệt cũng rất tôn sùng đạo phật, cho nên có gắn với câu chuyện
của ngôi chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh. Ngôi chùa được nhắc đến như một
báu vật quý giá nhất của làng Duy Tinh. Dân làng quan niệm đó là linh
hồn, là biểu tượng văn hoá của làng.
Đất học Sử sách còn ghi làng Duy Tinh là một đô thị văn hoá vì cả một vùng rộng
lớn đất học Văn Lộc nó có từ xưa. Thế kỷ 15 đã có danh nhân Lê Niệm văn
võ song toàn. Văn Lộc là nơi có trường tiểu học Pháp Việt đầu tiên được
hình thành từ 1925, nhiều người trong xã được học tập đỗ đạt, trưởng
thành. Làng Duy Tinh có 7 thầy giáo dạy tại trường. Ngày càng nhiều con
em được vào học các trường đại học, cao đẳng. Nhiều người đã có học
hàm, học vị giáo sư, tiến sĩ… Toàn xã có 8 giáo sư, tiến sĩ thì có 7
người ở làng Duy Tinh và 12 thạc sỹ. Nhiều nét đẹp văn hoá gieo hạt
giống đạo lý tình người cũng sớm được hình thành cùng với lịch sử văn
hoá làng. Trong gia đình, lấy “đức, nhân, nghĩa” làm trọng để xây dựng
nề nếp gia phong.
Làng Duy Tinh có
16 dòng họ đoàn kết chung sống trong cộng đồng. Mỗi dòng họ cũng có
những nét riêng trong giáo dục đạo lý làm người cho con, cháu hiện tại
và mai sau. Như gia phả họ Lê ở làng Duy Tinh có đoạn viết: “Có lẽ đạo
của đời người nếu không tôn trọng đạo lý luân thường thì không có anh
em thân thích. Chính đó là cái lẽ luân thường về sau, là đạo lý trong
các gia đình hoà mục”. Trong cộng đồng Duy Tinh, nhiều nét đẹp từ xưa
vẫn còn lưu truyền mãi mãi về sau như “vui có nhau, buồn có nhau”; “đám
cưới mời trầu làng, đám tang cả làng đưa đám”; “thương người như thể
thương thân”; “một miếng khi đói bằng gói khi no” thể hiện tình cảm
nghĩa xóm tình làng.
Hằng năm trong xã vẫn lưu truyền hai lễ hội lớn: Lễ hội kỳ phúc là lễ cầu phúc cho mọi người, gồm lễ ở đình, nghè, phủ, đền, chùa. Nay được gộp lại là Lễ hội làng văn hoá Duy Tinh vào ngày 08/2 âm lịch. Năm 1996, Bộ VH- TT tổ chức Hội thảo về làng văn hoá thì làng Duy Tinh là một trong 30 làng của cả nước được vinh danh là làng văn hoá cấp Quốc gia. |
Sự phát
triển của kinh tế ngành nghề đã từng bước hình thành sự phân công lao
động. Ở làng Duy Tinh có những nghề dịch vụ không chỉ được phát triển ở
trong làng, xã, huyện mà còn được phổ biến rộng trong tỉnh như các
nghề: dạy học (cả chữ nho và chữ quốc ngữ), nghề làm thuốc đông y, nghề
mộc, nghề rèn. Đặc biệt, nghề làm nhà luồng được xem là thế mạnh của
làng Duy Tinh nổi tiếng một thời. Trong các năm 1972- 1973, UBND tỉnh
Thanh Hoá điều động tổ làm nhà luồng của làng đi làm nhà T72 cho tỉnh
được tỉnh xếp loại có chất lượng hàng đầu đem về cho xã bằng khen và
vật lưu niệm. Với phương châm “đưa vườn ra đồng”, cả làng đã có 31 mô
hình trang trại ngoài đồng cho thu nhập khá. Điển hình như hộ ông
Nguyễn Thanh Tùng.
Dân làng gọi ông là
Tùng “tôm”. Ông Tùng nhận thầu 1ha đất hoang của xã rồi đầu tư với số
vốn khá lớn, được nhà nước hỗ trợ thêm 80 triệu đồng cho việc nuôi tôm
giống. Nhờ đó 6 năm nay doanh thu của gia đình ông đạt trên 300 triệu
đồng/năm. Trừ các khoản chi phí, mỗi năm ông thu lãi trên 80- 100 triệu
đồng từ nuôi tôm giống. Ông Tùng kể: “Nuôi tôm là siêu lợi nhuận và chỉ
có con tôm mới cứu được chính nó khi người nuôi bị thất bại trong vụ
sản xuất. Toàn bộ con giống được cung ứng cho người nuôi tôm trên địa
bàn các huyện trong tỉnh và một số địa phương của tỉnh Ninh Bình”.
Không chỉ nuôi con tôm cho lợi nhuận cao mà vợ chồng ông Tùng còn chăm
sóc hai người con ăn học chu đáo. Nay hai người con đã tốt nghiệp Đại
học và ra trường có việc làm ổn định. Cô con gái sau khi tốt nghiệp
được lãnh đạo nhà trường giữ lại làm giảng viên. Thật là một niềm hạnh
phúc của vợ chồng nông dân Nguyễn Thanh Tùng.
Niềm hạnh phúc ấy chúng tôi cũng bắt gặp trên nhiều gương mặt khác khi dạo bước cùng cụ Mậu quanh làng Duy Tinh.